రాష్ట్రీయ కృషి వికాస్ యోజన (RKVY) అనేది వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలలో సమగ్ర వృద్ధిని ప్రోత్సహించడానికి రాష్ట్రాలకు ఆర్థిక సహాయం అందించే ప్రధాన లక్ష్యంతో 2007-08లో భారత కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రారంభించిన పథకం. ఈ పథకం వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలలో ప్రభుత్వ పెట్టుబడులను పెంపొందించడంపై దృష్టి సారిస్తుంది, ప్రైవేట్ రంగ భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది మరియు వ్యవసాయ వృద్ధి యొక్క ప్రయోజనాలను రైతులకు మరియు ఇతర వాటాదారులకు చేరేలా చూస్తుంది. రాష్ట్రీయ కృషి వికాస్ యోజన (RKVY) ద్వారా, కేంద్ర ప్రభుత్వం వ్యవసాయ రంగంలో స్థిరమైన అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించడం మరియు భారతదేశ గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క మొత్తం వృద్ధిని ప్రోత్సహించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
పథకం అవలోకనం:
- పథకం ప్రారంభించబడింది: 2007
- పథకానికి ఫండ్ కేటాయించబడింది: రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ప్రతిపాదనలు మరియు కేంద్ర ప్రభుత్వం నుండి ఆమోదం ఆధారంగా మారుతూ ఉంటుంది
- నోడల్ మంత్రిత్వ శాఖ: వ్యవసాయం మరియు రైతుల సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ
- ప్రభుత్వ పథకం రకం: భారత ప్రభుత్వం ద్వారా కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకం (2014-15 నుండి)
ముఖ్య లక్ష్యాలు:
- వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలలో పెట్టుబడులను పెంచడానికి రాష్ట్రాలను ప్రోత్సహించడం.
- వ్యవసాయ కార్యక్రమాల రూపకల్పన మరియు అమలులో రాష్ట్రాలకు ఎక్కువ సౌలభ్యం మరియు స్వయంప్రతిపత్తిని అందించడం.
- జిల్లా మరియు రాష్ట్ర స్థాయిలో వ్యవసాయ ప్రణాళికల తయారీని నిర్ధారించడం.
- వ్యవసాయ రంగంలో స్థిరమైన వృద్ధిని సాధించడానికి కీలక పంటలలో దిగుబడి అంతరాలను తగ్గించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
- రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచడం మరియు వారి సంక్షేమానికి భరోసా.
- వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాల అవసరాలను పరిష్కరించడానికి సమగ్ర విధానాన్ని నిర్వహించడం.
లక్షణాలు :
| వర్గం | వివరాలు |
| అర్హత | అన్ని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు మరియు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు |
| నిధులు | కేంద్ర ప్రభుత్వం 60:40 నిష్పత్తిలో రాష్ట్రాలకు, ఈశాన్య మరియు హిమాలయ రాష్ట్రాలకు 90:10 నిష్పత్తిలో ఆర్థిక సహాయం అందిస్తుంది. |
| పెట్టుబడి ప్రాంతాలు | పరిశోధన మరియు అభివృద్ధి, విస్తరణ సేవలు, విత్తనోత్పత్తి, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ మౌలిక సదుపాయాలను బలోపేతం చేయడం, సప్లై చైన్ అభివృద్ధి మరియు నీటిపారుదల, నేల ఆరోగ్యం మరియు భూమి అభివృద్ధి వంటి వ్యవసాయ మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధి |
| ప్రైవేట్ సెక్టార్ భాగస్వామ్యం | మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధి కోసం ప్రభుత్వ-ప్రైవేట్ భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది మరియు ఆగ్రో-ప్రాసెసింగ్ యూనిట్ల ఏర్పాటు కోసం ప్రైవేట్ వ్యవస్థాపకులకు ఆర్థిక సహాయం అందిస్తుంది |
రాష్ట్రీయ కృషి వికాస్ యోజన (RKVY) యొక్క ఉప పథకాలు:
- కరువు ఎక్కువగా ఉండే జిల్లాల్లో పైలట్ ప్రాజెక్టుగ కొత్త ప్రణాళికలను రూపొందించండం మరియు అమలు చేయడం.
- కొత్త ప్రాంతాలకు జీడిపప్పు సాగును విస్తరించడం.
- హరిత విప్లవం యొక్క ప్రయోజనాలను తూర్పు భారతదేశానికి విస్తరించడం.
- వైవిధ్య పంటలను సాగు చేసేలా రైతులను ప్రోత్సహించడం మరియు వ్యవసాయ ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ఒక కార్యక్రమాన్ని అమలు చేయడం.
- వ్యవసాయ రంగానికి వెన్నుదన్నుగా ఉండే పశువులకు అదనపు మేతను అభివృద్ధి చేయడం.
- 60,000 గ్రామాల్లోని పొడి భూముల్లో పప్పుధాన్యాలు మరియు నూనె గింజల సాగుకు ప్రత్యేక ప్రోత్సాహకాలను అందిస్తోంది.
- 60,000 వర్షాధార గ్రామాల సమగ్రాభివృద్ధిని ప్రోత్సహించడం పప్పుధాన్యాలపై దృష్టి సారించింది.
- భారతదేశంలో కుంకుమపువ్వు ఉత్పత్తిని పెంచే లక్ష్యంతో జాతీయ కుంకుమపువ్వు మిషన్‌కు మద్దతు ఇవ్వడం.
లాభాలు :
- వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలలో పెట్టుబడులను ప్రోత్సహిస్తుంది.
- వ్యవసాయ రంగంలో స్థిరమైన అభివృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తుంది.
- వ్యవసాయ వృద్ధి ప్రయోజనాలు రైతులకు మరియు ఇతర వాటాదారులకు చేరేలా చూస్తుంది.
- ప్రైవేట్ రంగ భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.
లోపాలు:
- పథకం ప్రయోజనాలను పొందేందుకు అవసరమైన సమాచారం మరియు వనరులు అందుబాటులో లేని చిన్న తరహా రైతులకు ఈ పథకం ఉపయోగపడకపోవచ్చు.
- ఈ పథకం అమలు నిధులను వినియోగించుకోవడంలో మరియు ప్రతిపాదిత ప్రాజెక్టులను అమలు చేయడంలో రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల సామర్థ్యం మరియు ప్రభావంపై ఆధారపడి ఉంటుంది, ఇది ఎల్లప్పుడూ విజయవంతం కాకపోవచ్చు.
- క్షేత్రస్థాయిలో పథకం ప్రభావంపై సరైన పర్యవేక్షణ మరియు మూల్యాంకనం లేకపోవడం వల్ల అసమర్థతలకు మరియు అవినీతికి దారితీయవచ్చు.
- ప్రైవేట్ రంగ భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహించడంపై ఈ పథకం దృష్టి కేంద్రీకరించడం వల్ల వ్యవసాయంలో వాణిజ్యీకరణ పెరగవచ్చు, ఇది ఎల్లప్పుడూ చిన్న మరియు సన్నకారు రైతులకు ప్రయోజనం కలిగించకపోవచ్చు.
- పథకం అమలులో పాలుపంచుకున్న వివిధ ప్రభుత్వ శాఖలు మరియు ఏజెన్సీల మధ్య సమన్వయ లోపం ఉండకపోవచ్చు, ఇది విచ్ఛిన్నమైన విధానానికి మరియు ఉపశీర్షిక ఫలితాలకు దారి తీస్తుంది.
ఎలా అమలు చేయాలి?
- ప్రాధాన్యతా ప్రాంతాల గుర్తింపు: ప్రాంతీయ అసమానతలు, పంటల విధానాలు మరియు వ్యవసాయ-వాతావరణ పరిస్థితులు వంటి వివిధ అంశాల ఆధారంగా కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు పథకం కింద కవర్ చేయవలసిన ప్రాధాన్యతా ప్రాంతాలు మరియు పంటలను గుర్తిస్తాయి.
- జిల్లా మరియు రాష్ట్ర వ్యవసాయ ప్రణాళికల తయారీ: రైతులు, వ్యవసాయ శాస్త్రవేత్తలు మరియు ఇతర వాటాదారుల ప్రమేయంతో జిల్లా మరియు రాష్ట్ర స్థాయి వ్యవసాయ ప్రణాళికలు తయారు చేయబడతాయి. ఈ ప్రణాళికలు అంచనా వ్యయం మరియు ఆశించిన ఫలితాలతో పాటు పథకం కింద చేపట్టాల్సిన కార్యకలాపాలను వివరిస్తాయి.
- నిధుల కేటాయింపు: ప్రణాళికలు ఖరారు చేసిన తర్వాత, ప్రతిపాదిత కార్యకలాపాలు మరియు ఫలితాల ఆధారంగా రాష్ట్రాలకు నిధులు కేటాయించబడతాయి.
- కార్యకలాపాల అమలు: రాష్ట్రాలు విత్తన మౌలిక సదుపాయాలను ఏర్పాటు చేయడం, సేంద్రీయ వ్యవసాయాన్ని ప్రోత్సహించడం, విలువ గొలుసును అభివృద్ధి చేయడం మరియు రైతులకు మార్కెట్ అనుసంధానాలను అందించడం వంటి ప్రణాళికాబద్ధమైన కార్యకలాపాలను అమలు చేస్తాయి. నీటిపారుదల సౌకర్యాలను మెరుగుపరచడం, నేల ఆరోగ్య నిర్వహణ మరియు భూమి అభివృద్ధి వంటి ఇతర కార్యకలాపాలను కూడా చేపట్టవచ్చు.
- పర్యవేక్షణ మరియు మూల్యాంకనం: కార్యకలాపాలు ప్రణాళికాబద్ధంగా అమలు చేయబడతాయని మరియు ఆశించిన ఫలితాలను సాధించడానికి క్రమబద్ధమైన పర్యవేక్షణ మరియు మూల్యాంకనం నిర్వహించబడతాయి. పథకం యొక్క ప్రభావాన్ని మెరుగుపరచడానికి రైతులు మరియు ఇతర వాటాదారుల నుండి కూడా అభిప్రాయం సేకరించబడుతుంది.
- రిపోర్టింగ్ మరియు సమీక్ష: రాష్ట్రాలు కేంద్ర ప్రభుత్వానికి కాలానుగుణ ప్రగతి నివేదికలను సమర్పిస్తాయి, ఇది సాధించిన పురోగతిని సమీక్షిస్తుంది మరియు మరింత మెరుగుదల కోసం అభిప్రాయాన్ని అందిస్తుంది.
ముగింపు :
రాష్ట్రీయ కృషి వికాస్ యోజన అనేది వ్యవసాయ వృద్ధి మరియు అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించే లక్ష్యంతో భారత కేంద్ర ప్రభుత్వంచే ఒక ముఖ్యమైన కార్యక్రమం. వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలలో తమ పెట్టుబడులను పెంచడానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలను ప్రోత్సహించడం, ప్రైవేట్ రంగ పెట్టుబడులను ప్రోత్సహించడం మరియు వ్యవసాయ వృద్ధి ప్రయోజనాలు రైతులకు మరియు ఇతర వాటాదారులకు చేరేలా చూడటంపై ఈ పథకం దృష్టి కేంద్రీకరించింది.