పంట అవశేషాల ఇన్-సిటు నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యంత్రాల వినియోగాన్ని ప్రోత్సహించడానికి 2018లో భారత ప్రభుత్వం ద్వారా పంట అవశేషాల నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యాంత్రీకరణను ప్రోత్సహించడం అను పథకం ప్రారంభించబడింది. వాయు కాలుష్యం మరియు పర్యావరణ క్షీణతకు కారణమయ్యే పంట అవశేషాలను కాల్చే సమస్యను పరిష్కరించడం ఈ పథకం యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం.
పథకం యొక్క లక్ష్యాలు
- వాయు కాలుష్యం మరియు పర్యావరణ క్షీణతకు దారితీసే పంట అవశేషాలను కాల్చే సమస్యను పరిష్కరించడానికి.
- పంట అవశేషాల సమర్థవంతమైన వినియోగం మరియు నిర్వహణ గురించి అవగాహన కల్పించడం.
- పంట అవశేషాల నిర్వహణలో చిన్న మరియు సన్నకారు రైతులకు సహాయం చేయడానికి కస్టమ్ హైరింగ్ సర్వీస్ సెంటర్లలో (CHSC) వ్యవసాయ యంత్రాల బ్యాంకుల నిర్వహణను ప్రోత్సహించడం
పథకం అవలోకనం
- పథకం సవరించబడింది: ఈ పథకం 2018లో అమలు చేయబడింది మరియు అప్పటి నుండి సవరించబడలేదు.
- పథకానికి నిధి కేటాయింపు: ప్రభుత్వం పథకం కోసం రూ. 1,151 కోట్లు మంజురు చేసింది.
- ప్రభుత్వ పథకం రకం: కేంద్ర ప్రభుత్వం పథకం
- స్పాన్సర్డ్/సెక్టార్ స్కీమ్: సెక్టార్ స్కీమ్
లక్షణాలు
క్రిందివి పంట అవశేష పథకం యొక్క ఇన్-సిటు నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యాంత్రీకరణను ప్రోత్సహించడం యొక్క లక్షణాలు:
| లక్షణాలు | వివరాలు |
| ఆర్థిక సహాయం | 80% కస్టమ్ హైరింగ్ సర్వీస్ సెంటర్ల (CHSCలు) ఏర్పాటుకు రైతు ఉత్పత్తిదారుల సంస్థలు మరియు సహకార సంఘాలు మరియు పంచాయతీలకు రూ. 5 లక్షలను రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, భారత ప్రభుత్వ ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు మరియు దాని సంస్థలు అమలు చేస్తాయి. (CHSCలు బదిలీ చేయబడవు) |
| పంట అవశేషాల నిర్వహణ కోసం అవసరంమయ్యే వ్యవసాయ యంత్రాలు మరియు పరికరాల సేకరణలో 50% వరకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు చేపడతాయి (కొన్ని అత్యవసర సందర్భాల్లో తప్ప ఐదేళ్ల వరకు బదిలీ చేయబడదు). | |
| శిక్షణ | పంట అవశేషాల నిర్వహణ గురించి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం, రాష్ట్ర వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయాలు, కృషి విజ్ఞాన కేంద్రాలు (KVKలు), ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు, భారతీయ వ్యవసాయ పరిశోధన మండలి & కేంద్ర ప్రభుత్వ సంస్థలు అవగాహన కలిపిస్తాయి. |
పథకం గురించి తాజా వార్తలు
మే 2023 నాటికి, పంట అవశేషాల ఇన్-సిటు నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యంత్రాలను కొనుగోలు చేయడానికి ప్రభుత్వం 10 లక్షల మంది రైతులకు సబ్సిడీలను అందించింది.
లాభాలు
పంట అవశేషాల పథకం యొక్క ఇన్-సిటు నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యాంత్రీకరణను ప్రోత్సహించడం క్రింది ప్రయోజనాలను కలిగి ఉంది:
- పంట అవశేషాలను కాల్చడం వల్ల ఏర్పడే వాయు కాలుష్యాన్ని తగ్గిస్తుంది
- సేంద్రీయ మోతాదునిను మెరుగుపరచడం ద్వారా నేల ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరుస్తుంది
- పంట అవశేషాల నిర్వహణ సమయం మరియు వ్యయాన్ని తగ్గిస్తుంది
- నేల ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరచడం ద్వారా పంట ఉత్పాదకతను పెంచుతుంది
- హై పవర్డ్ కమిటీ (HPC) పంట అవశేషాల నిర్వహణ సాధనాలు/యంత్రాల స్పెసిఫికేషన్‌లను ఖరారు చేస్తుంది మరియు కాలానుగుణంగా సవరిస్తుంది మరియు అమలులో సహాయం అందిస్తుంది. పంట అవశేషాలను తగులబెట్టడం వల్ల ఎక్కువగా నష్టపోయిన పంజాబ్, హర్యానా, ఉత్తరప్రదేశ్, ఢిల్లీ రాష్ట్రాల్లో పంటలు పండించే రైతులకు ఈ పథకం వర్తిస్తుంది. ఈ పథకాన్ని కేంద్ర ప్రభుత్వం అమలు చేస్తుంది మరియు దేశవ్యాప్తంగా రైతులకు అందుబాటులో ఉంది. అయితే, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ విధానాలను బట్టి పథకం మార్గదర్శకాలు మరియు అర్హత ప్రమాణాలు రాష్ట్రం నుండి రాష్ట్రానికి భిన్నంగా ఉండవచ్చు.
లోపము
పంట అవశేషాల యొక్క ఇన్-సిటు నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యాంత్రీకరణను ప్రోత్సహించడం అనేక ప్రయోజనాలను కలిగి ఉన్నప్పటికీ, కొన్ని లోపాలను పరిగణనలోకి తీసుకోవలసిన అవసరం ఉంది.
పథకం యొక్క కొన్ని ప్రతికూలతలు
- అధిక మూలధన పెట్టుబడి: ఈ పథకం యొక్క ప్రధాన ప్రతికూలత ఏమిటంటే, పంట అవశేషాల నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యంత్రాలను కొనుగోలు చేయడానికి అధిక మూలధన పెట్టుబడి అవసరం.
- పరిమిత పరిధి: ఈ పథకం ప్రస్తుతం భారతదేశంలోని కొన్ని రాష్ట్రాల్లో మాత్రమే అందుబాటులో ఉంది, ఇది దాని పరిధిని పరిమితం చేస్తుంది.
- పరిమిత అవగాహన: భారతదేశంలోని చాలా మంది రైతులకు పథకం మరియు దాని ప్రయోజనాల గురించి తెలియదు. ఈ పథకం గురించిన సమాచారం అందుబాటులో లేని మారుమూల ప్రాంతాల రైతులకు ఇది ప్రత్యేకంగా వర్తిస్తుంది. ఫలితంగా, వారు అర్హులైనప్పటికీ పథకం యొక్క ప్రయోజనాన్ని పొందలేరు.
- మౌలిక సదుపాయాల లేమి: పంట అవశేషాల నిర్వహణకు వ్యవసాయ యంత్రాల వినియోగానికి మద్దతుగా మౌలిక సదుపాయాలు లేకపోవడం మరో సవాలు. ఇందులో మరమ్మత్తు మరియు నిర్వహణ సేవల లభ్యత, అలాగే విడిభాగాల లభ్యత ఉన్నాయి. తగిన మౌలిక సదుపాయాలు లేకుంటే, రైతులు యంత్రాలను సమర్థవంతంగా ఉపయోగించడంలో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటారు.
పంట అవశేషాలను తగులబెట్టడం వల్ల ఏర్పడే వాయు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి మరియు నేల ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరచడానికి భారత ప్రభుత్వం చేపట్టిన కీలకమైన చొరవ, పంట అవశేషాల నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యాంత్రీకరణను ప్రోత్సహించడం. ఈ పథకం రైతులకు పంట అవశేషాల నిర్వహణ కోసం వ్యవసాయ యంత్రాలను కొనుగోలు చేయడానికి ఆర్థిక సహాయం అందిస్తుంది, ఇది చివరికి పంట ఉత్పాదకతను పెంచడానికి మరియు రైతులకు ఖర్చు మరియు సమయాన్ని తగ్గించడానికి దారితీస్తుంది.
