అభివృద్ధి చెందుతున్న వ్యవసాయ రంగం కోసం ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలపై సమగ్ర పరిశీలన

భారత ప్రభుత్వం వ్యవసాయ రంగానికి మద్దతుగా నిలవడానికి మరియు మెరుగుపరచడానికి అనేక చర్యలు తీసుకుంది. అందులో బడ్జెట్ కేటాయింపులను మెరుగుపరచడం, PM కిసాన్ ద్వారా రైతులకు ఆదాయ మద్దతు అందించడం, ప్రధాన మంత్రి ఫసల్ బీమా యోజన ప్రారంభించడం, వ్యవసాయానికి సంస్థాగత రుణాలను పెంచడం, కనీస మద్దతు ధరలను నిర్ణయించడం, ప్రోత్సహించడం, సేంద్రీయ వ్యవసాయం మరియు మైక్రో ఇరిగేషన్ మరియు రైతు ఉత్పత్తి సంస్థలను ప్రోత్సహించడం వంటివి. ఈ కార్యక్రమాలు ఇన్‌పుట్ ఖర్చులను తగ్గించడం, ఉత్పత్తిని పెంచడం మరియు రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచడంను లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి

అవలోకనం:

రైతులను ఆదుకోవడానికి మరియు వారి ఆదాయాన్ని పెంచడానికి భారత ప్రభుత్వం అనేక చర్యలు తీసుకుంది. వ్యవసాయం మరియు సంబంధిత రంగాలకు బడ్జెట్ కేటాయింపులు 4.5 రెట్లు పెరిగాయి మరియు PM కిసాన్ అనే పథకం రైతులకు సంవత్సరానికి రూ. 6000 అందిస్తుంది. ప్రధాన మంత్రి ఫసల్ బీమా యోజన (PMFBY) అధిక బీమా ప్రీమియంలతో సమస్యలను పరిష్కరించడానికి మరియు రైతులకు రక్షణను పెంచడానికి అమలు చేయబడింది. 2022-23లో వ్యవసాయానికి సంస్థాగత రుణం రూ. 18.5 లక్షల కోట్లు పెరిగింది, అదనంగా, ప్రభుత్వం కనీస మద్దతు ధరలను ఉత్పత్తి వ్యయంపై 50% రాబడిని అందించే స్థాయిలో నిర్ణయించింది. దేశంలో సేంద్రీయ వ్యవసాయాన్ని ప్రోత్సహిస్తున్నారు మరియు ‘పర్ డ్రాప్ మోర్ క్రాప్’ అనే పథకం నీటి వినియోగ సామర్థ్యాన్ని పెంచడం మరియు రైతులకు సాగు ఖర్చులను తగ్గించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ప్రభుత్వం మైక్రో ఇరిగేషన్ ఫండ్‌ను కూడా సృష్టించింది మరియు రైతు ఉత్పత్తిదారుల సంస్థల (ఎఫ్‌పిఓ) ఏర్పాటు మరియు ప్రమోషన్ కోసం ఒక పథకాన్ని ప్రారంభించింది.

ప్రభుత్వం ప్రారంభించిన పథకాల ద్వారా లబ్ది పొందాలని భావించే ప్రాథమిక గ్రూపుల్లో రైతులు ఒకరు. e-NAM, వ్యవసాయ మౌలిక సదుపాయాల నిధి, క్లస్టర్ డెవలప్‌మెంట్ ప్రోగ్రామ్ మొదలైన పథకాలు, రైతులకు మార్కెట్‌లో మరిన్ని ఎంపికలను అందించడం, మధ్యవర్తులు లేకుండా నేరుగా వినియోగదారులకు తమ ఉత్పత్తులను విక్రయించడానికి వీలు కల్పిస్తాయి. ఇది వారి లాభాలను పెంచగలదు మరియు మధ్యవర్తులపై ఆధారపడటాన్ని తగ్గిస్తుంది. అదనంగా, సంస్కరణలు స్థిరమైన వ్యవసాయ పద్ధతులను ప్రోత్సహించడం మరియు రైతులకు రుణాలు, విత్తనాలు మరియు సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని మెరుగుపరచడంపై దృష్టి సారించాయి. ఈ కార్యక్రమాలు రైతులు తమ దిగుబడి మరియు జీవనోపాధిని పెంచుకోవడానికి సహాయపడతాయి, భవిష్యత్ తరాలకు వ్యవసాయాన్ని మరింత ఆచరణీయమైన వృత్తిగా మార్చాడానికి సహాయపడతాయి

ముఖ్యమైన పాయింట్లు:

• 2022-23లో వ్యవసాయం మరియు పశుపోషణకు మెరుగైన బడ్జెట్ కేటాయింపులు 4.59 రెట్లు పెరిగి రూ. 138,920.93 కోట్లకు చేరింది.
• PM-కిసాన్ ఆదాయ మద్దతు పథకం ద్వారా రైతులకు సంవత్సరానికి రూ. 6000, అందించడానికి గాను రూ. 2.24 లక్షల కోట్లు విడుదలయ్యాయి.
• ప్రధాన మంత్రి ఫసల్ బీమా యోజన (PMFBY) అధిక ప్రీమియం రేట్లు మరియు క్యాపింగ్‌ను పరిష్కరించడానికి 2016లో ప్రారంభించబడింది. 38 కోట్ల మంది నమోదు చేసుకున్నారు మరియు 12.37 కోట్లకు పైగా రూ. 130,015 కోట్లు అందించబడ్డాయి.
• 2022-23 నాటికి సంస్థాగత క్రెడిట్  రూ. 7.3 లక్షల కోట్ల నుంచి రూ. 18.5 లక్షల కోట్లకు పెరిగి, కిసాన్ క్రెడిట్ కార్డ్‌లు మరియు రాయితీ క్రెడిట్‌పై దృష్టి పెట్టింది.
• క్వింటాల్‌ వరికి రూ. 2040, గోధుమలు 2125/- రూపాయలు క్వింటాలుకు ఉత్పత్తి వ్యయం కంటే 50% రాబడితో కనీస మద్దతు ధర పెరిగింది
• భారతదేశం యొక్క ఈశాన్య ప్రాంతం కోసం పరంపరగత్ కృషి వికాస్ యోజన, నమామి గంగే, భారతీయ ప్రకృతిక్ కృషి పధతి మరియు మిషన్ ఆర్గానిక్ వాల్యూ చైన్ డెవలప్‌మెంట్ ద్వారా సేంద్రీయ వ్యవసాయం ప్రోత్సహించబడుతుంది.
• మైక్రో ఇరిగేషన్ ద్వారా నీటి వినియోగ సామర్థ్యం మరియు ఉత్పాదకతను పెంచడానికి ‘పర్ డ్రాప్ మోర్ క్రాప్’ పథకం ప్రారంభించబడింది.
• నాబార్డ్‌తో రూపొందించిన మైక్రో ఇరిగేషన్ ఫండ్ రూ. 5000 కోట్ల నుంచి రూ. 10000 కోట్లకు చేరింది.
• 10,000 FPOలను రూపొందించడానికి రూ. 6865 కోట్ల బడ్జెట్‌తో కొత్త పథకం ప్రారంభించబడింది. ఇప్పటి వరకు 4028 FPO నమోదయ్యాయి మరియు 1415 FPOలకు ఈక్విటీ గ్రాంట్ విడుదల చేయబడింది.
• పంట ఉత్పాదకత మరియు రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచడానికి జాతీయ తేనెటీగల పెంపకం మరియు తేనె మిషన్ ప్రారంభించబడింది.

ముగింపు :

ఇవి భారతదేశంలోని వ్యవసాయ స్థితిని మరియు రైతుల జీవనోపాధిని మెరుగుపరచడానికి ఉద్దేశించిన కార్యక్రమాలు, పథకాలు మరియు విధానాల యొక్క సమగ్ర సమితి. పెరిగిన బడ్జెట్ కేటాయింపు మరియు PM-KISAN ప్రారంభం రైతులకు ప్రత్యక్ష ఆర్థిక సహాయాన్ని అందిస్తాయి, అయితే ప్రధాన్ మంత్రి ఫసల్ బీమా యోజన మరియు కనీస మద్దతు ధరలను నిర్దిష్ట స్థాయిలో నిర్ణయించడం వంటి కార్యక్రమాలు రైతులకు ఆర్థిక నష్టాలను తగ్గించడంలో సహాయపడతాయి. వ్యవసాయ రంగానికి పెరిగిన సంస్థాగత రుణం, సేంద్రీయ మరియు సహజ వ్యవసాయాన్ని ప్రోత్సహించడం మరియు మైక్రో ఇరిగేషన్ ఫండ్ ఏర్పాటు వ్యవసాయ కార్యకలాపాల ఉత్పాదకత మరియు సామర్థ్యాన్ని మెరుగుపరచడంలో సహాయపడుతుంది. రైతు ఉత్పత్తి సంస్థలు (FPOs) ఏర్పాటు మరియు ప్రచారం రైతులను ఏకతాటిపైకి తీసుకురావడానికి మరియు మార్కెట్‌లో వారి బేరసారాల శక్తిని పెంచడానికి వారికి వనరులు మరియు మద్దతును అందించడంలో సహాయపడుతుంది. మొత్తంమీద, ఈ ప్రయత్నాలు మరింత స్థిరమైన మరియు లాభదాయకమైన వ్యవసాయ రంగాన్ని సృష్టించడం, రైతులకు మరియు మొత్తం ఆర్థిక వ్యవస్థకు ప్రయోజనం చేకూర్చే లక్ష్యంతో ఉన్నాయి.